Pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc to zespół wszystkich czynności wykonywanych w celu ochrony zdrowia i życia, aby zminimalizować negatywne skutki zdarzenia, do czasu udzielenia specjalistycznej opieki medycznej.

To co najważniejsze, a zarazem najtrudniejsze, to zachowanie spokoju i racjonalne myślenie – tak aby pomóc i nie zaszkodzić. Zawsze gdy dzieje się coś niepokojącego, należy (tak jak w przypadku zagrożenia zdrowia ludzi):

• zabezpieczyć miejsce zdarzenia
• przerwać ekspozycję na czynniki sprawcze
• ustalić przyczyny
• ocenić podstawowe parametry życiowe

OCENA PODSTAWOWYCH PARAMETRÓW ŻYCIOWYCH

Do podstawowych parametrów życiowych które powinny być ocenione należą:

• SKÓRA I OKRYWA WŁOSOWA – na skórze i sierści w przypadku urazu komunikacyjnego możemy zaobserwować ślady krwi, moczu, kału, błoto, otarcia, obecność dużej ilości śliny. Nasi podopieczni ze względu na często bardzo dużą ilość włosów, powinni być oceniani bardzo dokładnie – brak widocznych zmian nie świadczy o braku zagrożenia. Często możemy znaleźć pupila w nietypowej pozycji,  wybrudzonego, lub zaślinionego – wówczas, bez możliwości zaobserwowania samego zdarzenia, możemy podejrzewać, że dzieje się coś niepokojącego.
  
• POBIERANIE POKARMU – ma kluczowe znaczenie u pacjentów podejrzanych o zatrucia pokarmowe, lub (szczególnie w przypadku psów dużych) ostre rozszerzenie żołądka i skręt (stan bezpośredniego zagrożenia życia:  żołądek który uległ rozszerzeniu nie może się opróżnić, pacjent nie może zwymiotować, pomimo intensywnych prób). Ważna jest również umiejętność oceny kondycji masy ciała tzw. BCS (body condition score)

• BŁONY ŚLUZOWE – czyli spojówki, błona śluzowa jamy ustnej, pochwy/napletka – powinny być wilgotne, jasnoróżowe, gładkie. Najczęściej dokonuje się ich oceny na terenie jamy ustnej: podnosząc wargę i sprawdzając jej wygląd na wysokości kłów szczęki  („górnych” kłów), równocześnie możemy wówczas oznaczyć tzw. czas wypełniania kapilar – czyli krążenie w najmniejszych naczyniach krwionośnych = kapilarach, który powinien wynosić < 2 sekundy (oceny dokonujemy poprzez krótki ucisk i następnie liczymy czas powrotu do stanu sprzed uciśnięcia). Błony śluzowe mogą być blade np. u pacjentów krwawiących, lub sine u pacjentów z dusznością  
  
• TĘTNO/AKCJA SERCA – możemy oceniać poprzez przyłożenie ręki do boku klatki piersiowej na wysokości serca, (na wysokości zgiętego łokcia) lub w okolicach pachwiny. Powinno być w przedziale 50-140 (im mniejszy pies tym wyższe tętno, jego liczba jest również uzależniona od temperamentu psa, jego temperatury, stanu aktywności), równe i miarowe. Ważne aby w sytuacjach neutralnych uczyć się badać własne zwierzęta i uczyć się  ich „norm”. Tętno może się obniżać u pacjentów skrajnie wyziębionych, podnosić u pacjentów z problemami układu krążeniowo – oddechowego kiedy serce próbuje „przepompować” w krótkim czasie jak najwięcej krwi
  
• ODDECHY – oceniamy obserwując ruchy klatki piersiowej. Zdrowy pies, w stanie rozluźnienia (odpoczywający) powinien oddychać przy zamkniętej jamie ustnej, nie powinny być widoczne ruchy mięśni brzucha, a liczba oddechów powinna mieścić się w zakresie 20-40 (tak jak w przypadku akcji serca i tętna uczymy się normy dla naszych zwierząt)
  
• TEMPERATURA – mierzymy w odbycie. Niestety nie ma innych, wiarygodnych, dostępnych dla właścicieli psów metod pomiaru ciepłoty ciała. Zakres prawidłowy wynosi od 37,5 do 39,0 st C. Warto zakupić termometr z miękką końcówką (pediatryczny) i podczas rutynowej wicyty w gabinecie poprosić lekarza o krótki instruktaż.

ZABEZPIECZENIE MIEJSCA ZDARZENIA PRZERWANIE EKSPOZYCJI NA CZYNNIKI SPRAWCZE ORAZ USTALENIE PRZYCZYN 

Zakres czynności w tym wypadku będzie zależał od sytuacji. Najczęstszymi stanami nagłymi są urazy komunikacyjne, pogryzienia, przegrzanie, reakcje alergiczne np. po pogryzieniu przez owady, lub w wyniku zatrucia. poniżej krótka instrukcja postępowania w przypadku wybranych stanów nagłych

PRZYKŁADOWE STANY NAGŁE

PRZEGRZANIE

• objawy: nadmierne zianie, przyspieszona akcja serca, przyspieszone oddechy, wydłużony czas wypełniania kapilar
• temp. > 40,5 st C
• wybroczyny
• błony śluzowe początkowo przekrwione, mogą stać się blade, tętno może słabnąć, może dochodzić do otępienia, drgawek i śmierci
• ważne jest stopniowe ochładzanie pacjenta do temperatury 39,5 st C, nie wolno psa okładać lodem, i stresować, należy zapewnić mu dostęp świeżego powietrza
• można spryskać kończyny zimną wodą i zastosować okłady z mokrego ręcznika

URAZ KOMUNIKACYJNY

• bardzo ważna jest kolejność oceny stanu zdrowia psa z urazem komunikacyjnym (ocena oddechów, układu krążenia, brzucha, kręgosłupa, głowy, miednicy, kończyn)
• objawy będą uzależnione od obrażeń i przyczyn: mogą być widoczne otarcia, rany, zabrudzenia, może być widoczna krew na skórze jak również w okolicy jamy ustnej, nosa itp.
• może dojść do wstrząsu – którego objawy mogą nie być dostrzegalne przez właścicieli, dlatego nawet gdy wydaje nam się, że pies „”wyszedł cało” z wypadku bezwzględnie powinniśmy się udać do lekarza weterynarii.
• często na skutek urazu mogą pojawić się uszkodzenia wtórne np. uszkodzenie nerek, które może się rozwinąć nawet kilkadziesiąt godzin po zdarzeniu
• postępowanie zależy od objawów, zawsze jednak wymagana jest pomoc lekarza weterynarii

POGRYZIENIA

• objawy zależą od miejsca i rozległości pogryzienia, a także od korelacji: napastnik – ofiara.
• należy pamiętać, ze prawie nigdy nie ma jednej rany przy pogryzieniu
• może być widoczna tylko pozlepiana sierść, gdyż rany po pogryzieniach mają bardzo mały otwór i bardzo dużą tzw. „kieszeń”, na skutek szarpania i rozrywania tkanek położonych głębiej niż skóra
• często otwór przez który przebił się ząb zasklepia się, a bakterie pochodzące z jamy ustnej i te znajdujące się na skórze namnażają się w ranie, powodując olbrzymie komplikacje, widoczne dopiero po pewnym czasie
• ważne aby zapewnić dostęp powietrza do rany i ocenić ją u lekarza weterynarii

ZATRUCIA

Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja nie jest trucizną (łac. Dosis facit venenum). Paracelsus

• w przypadku oceny ryzyka zatrucia bardzo ważna jest ocena masy ciała zatrutego, ilość substancji którą się zatruł, czas narażenia, oraz tzw. wrażliwość osobnicza.https://pl.tutkrabov.net/articles/pokrzywka-i-obrzek-naczynioruchowy-u-psow-i-kotow.html
• wrażliwość osobnicza warunkuje groźne dla stanu zdrowia sytuacje, kiedy substancja potencjalnie niegroźna może być powodem śmierci
• w zależności od stopnia wrażliwości, objawy reakcji alergicznej mogą powstawać już w ciągu paru sekund (wstrząs), po kilkunastu minutach (obrzęk twarzy, pokrzywka w postaci bąbli na ciele) lub nawet po kilkunastu godzinach (objawy w postaci biegunki, podrażnienia wątroby)
• olbrzymią rolę odgrywa czas w przypadku pacjentów którzy mają nadwrażliwość

APTECZKA

Gorąco zachęcam aby każdy członek rodziny miał swoją apteczkę – niezbędnik na wypadek stanów nagłych, chorób, zdarzeń losowych. Warto – o czym wspominałam już wcześniej „uczyć się” norm swoich podopieczny, warto pytać lekarza weterynarii czy są jakieś typowe dla gatunku, rasy naszego zwierzaka choroby na które jest szczególnie narażony jak np. psy i koty tzw. brachycefaliczne tj. mopsy, buldogi, persy na przegrzanie. Krótki instruktarz jak badać może być udzielony podczas rutynowej wizyty w przychodni weterynaryjnej.

Co powinien zawierać niezbędnik?

• parę jednorazowych rękawiczek
• termometr
• kompres jałowy
• watę
• plaster
• gazik nasączony środkiem dezynfekcyjnym
• wodę utlenioną
• dużą strzykawkę (w zależności od wielkości psa nawet 20 ml)
• roztwór fizjologiczny
• kleszcze do usuwania kleszczy